Onjuiste informatie over gezondheid die online circuleert varieert van nutteloze tips tot gevaarlijke beweringen. Het kan verspreid worden door mensen die oprecht willen helpen maar het advies niet helemaal juist hebben, of het kan komen van mensen die geld proberen te verdienen aan jouw angst of frustratie. Als het advies verkeerd blijkt, hoe erg kan het dan zijn?

Meer dan ooit wordt je misschien overweldigd door de gemengde berichten die je op het internet hoort - van beroemdheden en politici tot je eigen vrienden en familie - over hoe je gezond kunt blijven en ziekten zoals het coronavirus (COVID-19) kunt vermijden.

Je weet inmiddels dat je handen vaak wassen met water en zeep voor ten minste 20 seconden essentieel is om de verspreiding van ziektekiemen tegen te gaan. Maar weten hoe je verkeerde informatie over gezondheid kunt herkennen en het niet doorgeven, kan net zo belangrijk zijn voor je eigen welzijn en dat van de mensen om je heen.

In de zoektocht naar goede, betrouwbare gezondheidsinformatie hebben we speciaal voor jou deze Data Detox Kit-gids samengesteld, zodat je kritisch kunt blijven kijken naar gezondheidsclaims die je tegenkomt en weet wat je moet volgen, delen of negeren. Deze tips zullen je helpen om het collectieve digitale ecosysteem een boost te geven.

Daar gaan we!

Hoe Erg Kan Het Zijn?

Er zijn veel verschillende soorten valse informatie (waaronder verkeerde informatie, slechte informatie en desinformatie - je kunt meer te weten komen over elk van deze soorten hier). Het kan helpen om ze te zien op een spectrum van hoeveel negatieve invloed ze op je kunnen hebben, zoals beschreven in het rapport van 2019 Understanding Information Disorder. Je kunt ook naar misinformatie over gezondheid kijken op ditzelfde spectrum. Laten we eens een kijkje nemen:

Onschadelijk verwijst naar een stuk valse gezondheidsinformatie dat je in verwarring kan brengen maar je geen kwaad zal doen of ziek zal maken. Dit omvat satire of parodie, of advies dat geen effect heeft, of resulteert in een placebo-effect, zonder afbreuk te doen aan jouw welzijn.

Redelijk schadelijk beschrijft verkeerde informatie over gezondheid die je een vals gevoel van stress of veiligheid kan geven, je geld kan opslokken, of je misschien zelfs ziek kan maken. Dit kan een truc of grap zijn, een misleidend advies of producten (zoals de website Goop is bekend om te promoten).

Zeer schadelijk Er is sprake van grote schade wanneer verkeerde informatie over gezondheid kan leiden tot langdurige, ernstige of onomkeerbare lichamelijke schade of psychologisch leed (zoals nepkuren of giftig advies) of ertoe leidt dat je de medische of wetenschappelijke gemeenschap wantrouwt (betreffende samenzweringstheorieën zoals dit of dit).

Hoe meer je oefent in het stellen van vragen en het inschatten van de schadelijkheid van verkeerde informatie over gezondheid, hoe zekerder je zult weten wanneer je die informatie gewoon naast je neer kunt leggen, of wanneer je krachtigere maatregelen moet nemen, zoals maken van een melding of het ervoor waarschuwen van je familie en vrienden.

Wat apps doen om de verspreiding te vertragen

In een poging om misinformatie over gezondheid aan te pakken en de verspreiding ervan te vertragen, ondernemen sommige platforms en apps actie. Twitter labelt postings met waarschuwingen voor desinformatie over gezondheid, terwijl Facebook AI gebruikt om valse informatie over COVID-19 te detecteren. YouTube heeft plannen om een fact-checking functie toe te voegen. Sommige apps zoals Instagram promoten zelfs geloofwaardige informatiebronnen zoals de Wereldgezondheidsorganisatie of de nationale gezondheidsdiensten. Doen deze apps genoeg of kom je er nog steeds verkeerde informatie op tegen? Wat doen jouw favoriete apps om te helpen?

Bubbelproblemen

Zodra je begint te klikken op artikelen, berichten, of video's over een bepaald onderwerp, krijg je meer van datzelfde te zien. Dit is niet noodzakelijkerwijs een aanwijzing dat het een accuraat advies is. Een filterbubbel is wanneer diensten je meer verhalen geven die lijken op de verhalen waar je al op klikt. YouTube is het meest voor de hand liggende voorbeeld van een platform dat inhoud aanbeveelt op basis van wat je al bekijkt (ook wel bekend als "algoritmische curatie"), maar filter bubbels beschrijven de manier waarop inhoud aan je wordt aanbevolen op de meest populaire websites en apps.

Blijf op de hoogte van aanbevolen content

Het feit dat een platform je een post of video aanbeveelt, wil nog niet zeggen dat het correcte informatie of betrouwbaar advies is. Aanbevelingsalgoritmen van Instagram en Twitter Explore feeds, top posts op Facebook, YouTube en Netflix gecureerde homepages en auto-play kunnen je leiden naar niet-behulpzame neerwaardse spiralen.

Bovendien, wanneer posts, foto's en video's veel aandacht krijgen van anderen, is de kans groter dat ze automatisch gepromoot worden.

Sommige van deze feeds, zoals op Instagram en Twitter, geven je de mogelijkheid om je feedback te delen als een post of account je niet interesseert of aanstootgevend is. (Of ze effectief zijn is een ander verhaal).

Blijf op je hoede

Als aanbevolen inhoud je aantrekt of je op een onaangename manier bijblijft, heb je enkele opties om het te beperken:

• Zet auto-play en meldingen uit
• Volg meer bekende en betrouwbare gezondheidsbronnen
• Installeer een advertentieblokker zoals uBlock Origin op je browser, zodat webpagina's die je bekijkt via je browser de advertenties niet weergeven
• Verwijder de app van het startscherm van je telefoon
• Verwijder regelmatig de app om jezelf een pauze te gunnen

Een Zware Dosis Verificatie

Met zo veel bronnen van gezondheidsinformatie online en in het nieuws, kan het verwarrend zijn om te weten naar wie te luisteren. De meest betrouwbare bronnen van gezondheidsadvies hebben de volgende eigenschappen gemeen:

• Zij vermelden een auteur of auteurs: wanneer je online naar die auteurs zoekt, moet je kunnen achterhalen aan welke andere projecten zij werken en voor wie zij werken. Controleer hun achtergrond: geven ze je advies in hun vakgebied?
• Zij voegen een publicatiedatum toe aan alle claims/rapporten: zij weten dat informatie met de tijd evolueert, dus vertellen zij je duidelijk wanneer zij hun advies voor het laatst hebben bijgewerkt. Lees meer in het volgende deel over waarom "wanneer" belangrijk is.
• Zij verduidelijken dat er geen pasklare oplossing bestaat: afhankelijk van je profiel of gezondheidsgeschiedenis kan een behandeling die iemand anders helpt, schadelijk zijn voor jou, of omgekeerd.
• Ze gebruiken voorzichtige taal: ze "garanderen" niet dat iets zal werken, maar suggereren in plaats daarvan dat iets "kan" helpen. Een goed teken van een betrouwbare bron zijn duidelijke feiten. Als het verhaal woorden gebruikt die op je emoties inspelen (zoals "wondermiddel"), kan dat een teken zijn dat ze het opzettelijk doen om je te misleiden.
• Zij kiezen voor een langzame weg naar gezondheid: zij erkennen dat er geen "instant fix" is en dat behandelingen tijd vergen, controles, toezicht en persoonlijke aanpassingen.

Het is een goede gewoonte om te blijven twijfelen aan de adviezen en getuigenissen die je online hoort of ziet, zelfs als ze afkomstig zijn van iemand op wie je in het verleden hebt gerekend. Je kunt doorvragen:

• Wie is de persoon of website die dit advies deelt?
• Wat hebben zij te winnen bij het delen van deze informatie of dit product?
• Verdienen ze er geld mee?
• Wie beveelt dit advies of product niet aan en waarom niet?

Klinkt het advies te goed om waar te zijn? Misschien heb je gelijk.

Beweringen over "onmiddellijke" genezing, "snelle" genezing, of "totale" immuniteit zijn typische marketingtermen die gebruikt worden om je aandacht te trekken. Beschouw dit soort extreme formuleringen als een rode vlag en een reden om verder onderzoek te doen.

Zie IREX's 9 tips om verkeerde informatie over het coronavirus op te sporen voor meer kwaliteiten om op te letten. Voor een lijst van kritische vragen om bronnen en beweringen te controleren, lees Turn on the Light: Find the Truth on the Internet.

Waarom “wanneer” uitmaakt

Omdat de medische vooruitgang voortdurende tests en klinische proeven vereist, passen medische professionals hun gezondheidsadviezen regelmatig aan. Dit is normaal en wordt gezien als een teken van betrouwbare moderne geneeskunde. In het geval van een gezondheidscrisis of pandemie wordt het medisch advies soms wekelijks of zelfs dagelijks bijgewerkt.

Deel geen foto's of screenshots van adviezen; deel de link

Als je een advies deelt, is er een kans dat het na verloop van tijd wordt bijgewerkt. Als je een link deelt, kan degene die het advies ontvangt gemakkelijker nagaan of het nog steeds de meest actuele versie is.

Een perfect voorbeeld hiervan kwam tot stand tijdens de coronavirus pandemie die eind 2019 begon. Op 14 maart 2020 tweette de Franse minister van Volksgezondheid dat ibuprofen de symptomen van het coronavirus kan verergeren. Deze bewering werd geciteerd en breed uitgemeten in topnieuwsbronnen, waardoor smartphones afgingen in de zakken van bezorgde mensen over de hele wereld. Maar op 18 maart 2020 tweette de Wereldgezondheidsorganisatie dat er geen bewijs was dat ibuprofen schadelijk is, en dat er geen reden was om het te vermijden. Hoewel het bijgewerkte WHO-advies ook breed werd gemeld, heeft de correctie moeite gehad om de oorspronkelijke fout in te halen.

Opmerking: afhankelijk van wanneer je dit artikel leest, kan het advies opnieuw zijn bijgewerkt op basis van de meest recente studies. Zorg ervoor dat jij zelf onderzoek doet voordat je een gezondheidsadvies opvolgt.

Sorteer je nieuws op "meest recent" of "nieuwste" en controleer altijd de datum

Niet alle nieuws apps of feeds tonen je automatisch de nieuwste artikelen. Soms zal het meest populaire resultaat of een gepromote website als eerste verschijnen, zelfs als het verouderd is. Zorg ervoor dat je de resultaten zelf sorteert en dat je altijd de datum dubbel controleert.

In zoekmachines zoals Google en DuckDuckGo, die een Nieuws sectie hebben, kun je resultaten filteren van de laatste dag, week, of maand.

Uitdaging: Nu je weet wat je moet zoeken in een betrouwbare bron, pak je je telefoon en bekijk je het meest recente gezondheidsadvies dat je hebt zien rondzwerven op Facebook, WhatsApp of Instagram. Geef jezelf 10 minuten om de claim te onderzoeken. Zet een timer! Als er een afbeelding bij staat, zoek dan in omgekeerde richting op TinEye.com om te zien waar de afbeelding nog meer opduikt. Wat vind je binnen 10 minuten zoeken? Hebben de resultaten je op andere gedachten gebracht? Zit je met meer vragen dan antwoorden?

De 'Superfoods' van Gezondheidsadvies

Enkele van de bronnen voor gezondheidsnieuws die door medische professionals als het meest betrouwbaar en verantwoord worden beschouwd, zijn:

• De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO): opgericht in 1948, een afdeling van de Verenigde Naties, en wordt gefinancierd door de 194 lidstaten en particuliere donoren. Ze is verdeeld over zes regionale kantoren en 150 landenkantoren. Je kunt hun website bezoeken, hunTwitter-feed volgen, en lid worden van hun coronavirus WhatsApp-groep om je vragen direct beantwoord te krijgen.
• De National Health Service (NHS): de door de overheid gefinancierde gezondheidszorgstelsels van het Verenigd Koninkrijk. Je kunt hun website bezoeken en hun video's op YouTube bekijken.
• De Centers for Disease Control and Prevention (CDC): het belangrijkste nationale volksgezondheidsinstituut van de Verenigde Staten. Je kunt hun website bezoeken en hun podcasts beluisteren.

Wat worden beschouwd als de superfoods van gezondheidsadvies waar je woont?

Bewust Beïnvloeden

We hebben het wel eens gehad over influencers op het internet of in de media, maar heb je er ooit bij stilgestaan dat jezelf een influencer bent? Jouw mening is belangrijk en weegt zwaar voor de mensen in je leven. Dus laten we eens stilstaan bij de vraag: waarom deel je?

Ongeacht de reden waarom je deelt, vraag jezelf af wat het slechtste resultaat van dit advies kan zijn voordat je op "Post" drukt om je te helpen beslissen of het de moeite waard is. Als je een gezondheidsclaim of een product deelt, gaan je vrienden en familie er misschien vanuit dat je het aanbeveelt omdat het voor jou werkte.

Maar moet niet iedereen die informatie heeft, zelfs als die niet geverifieerd is, dit delen, voor het geval het op een of andere manier helpt? Niet noodzakelijk. Verkeerde informatie over gezondheid kan schadelijk zijn, zelfs op manieren die we niet onmiddellijk zien. Misschien is de eigenlijke suggestie onschadelijk, maar het indirecte resultaat laat mensen in verwarring achter over wat ze wel en niet moeten geloven. Of ze worden te zelfverzekerd en lopen meer risico dan ze anders zouden doen en verwerpen gezondheidsprotocollen of aanbevelingen van artsen.

Herken Je Verantwoordelijkheid

Wanneer je online een claim ziet, denk je daar misschien niet meteen aan, maar als die claim afkomstig is van een familielid of vriend, zou je er natuurlijk meer tijd en aandacht aan besteden. Hetzelfde is waar wanneer je iets deelt. Je hebt er misschien maar een paar minuten van je tijd aan besteed, maar je bericht kan verkeerd worden opgevat als je goedkeuring.

Het herkennen van verkeerde informatie over gezondheid is niet alleen goed voor jezelf, maar ook voor je vrienden en familie. Het maakt niet uit met wie je praat, je gezamenlijke doel om geïnformeerd en gezond te blijven vereist onderzoek, verificatie en weten op wie je kunt rekenen.

Wil jij nagaan of wat je gelezen hebt waar is? Je kunt meer ontkrachte coronavirus beweringen hier vinden. Bekijk deze video die je kort door het coronavirus desinformatie ecosysteem leidt. Blijf veilig en gezond!