Download de gids in PDF.

“AI” is een modewoord geworden dat wordt gebruikt om allerlei soorten tools (hulpmiddelen) en toepassingen te beschrijven, van virtuele assistenten tot deepfake-generatoren.

Er wordt veel aandacht besteed aan de leuke of creatieve kanten van deze ‘coole’ nieuwe tools… maar wist je dat AI ook achter veel onmisbare systemen zit die belangrijk zijn voor ons dagelijks leven, zoals voor werkgelegenheid, gezondheidszorg, onderwijs, wetshandhaving en nog veel meer?

AI-tools maken sommige systemen een stuk sneller en efficiënter. Maar dat betekent ook dat het de snelheid en efficiëntie van andere dingen verhoogt, waaronder online schadelijke praktijken zoals desinformatie, oplichting en levensveranderende intimidatie... zelfs beïnvloeding op hoe mensen moeten stemmen.

Terwijl je deze Data Detox-gids leest, krijg je meer inzicht in AI en zie je dat deze hype ook hele vervelende gevolgen kan hebben.

Laten we beginnen!

1. AI begrijpelijk maken

AI begrijpen hoeft geen hogere wiskunde te zijn. Sommige mensen praten over AI alsof het magie is, maar ‘artificiële intelligentie’ (kunstmatige intelligentie) is gewoon een machine.

Wist je dat? AI is niet slechts één ding. Simpel gezegd: AI-tools zijn computerprogramma’s waarin een heleboel gegevens zijn ingevoerd waarmee ze voorspellingen doen. AI verwijst naar een verscheidenheid aan tools die ontworpen zijn om patronen te herkennen, problemen op te lossen en beslissingen te nemen met een veel grotere snelheid en op een veel grotere schaal dan mensen dat kunnen.

Maar zoals dat bij elke tool het geval is, is AI door mensen ontworpen en geprogrammeerd. De mensen die deze machines creëren, maken ook de regels waar die machines zich aan moeten houden: “Doe dit, maar doe niet dat”. Wanneer je weet dat AI-tools geautomatiseerde systemen zijn met hun eigen, door mensen gemaakte, beperkingen, kan je met meer vertrouwen over de mogelijkheden en nadelen van AI te praten.

Als mensen over AI praten, kan het over veel verschillende dingen gaan. Bekijk enkele voorbeelden van AI-tools die heel populair zijn (klik of tik op de onderstaande kaarten voor meer informatie):

Lees meer over deze populaire soorten AI: (1) “Hier is een lijst met moeilijke examens die ChatGPT en GPT-4 hebben gehaald”, (2) “Onderzoekers op het gebied van desinformatie waarschuwen voor AI chatbots”, (3) “Hoe AI de wereld reduceert tot stereotypen”, (4) “FBI zegt dat artificiële intelligentie wordt gebruikt voor ‘sextortion’ en intimidatie”, (5) “De ‘For You’-feed van TikTok dreigt kinderen en jongeren naar schadelijke content voor de geestelijke gezondheid te lokken”, (6) “Cathy O’Neil over de ongebreidelde kracht van algoritmen”.

⇢ Lees meer over de beperkingen van AI in Mirror Images: Reflecting on Bias in Technology.

2. Voel het gewicht van AI

Hoewel AI-tools misschien ‘virtueel’ aanvoelen, hebben ze een echte impact op de fysieke omgeving. Als je weet dat AI enorm veel natuurlijke hulpbronnen gebruikt, zoals water, energie en land, dan krijg je een duidelijker beeld van wat AI eigenlijk is.

Wist je dat? Terwijl bedrijven AI aanprijzen als modern en lichtgewicht, worden er veel natuurlijke grondstoffen gebruikt om deze hulpmiddelen aan te drijven. De gebouwen waarin de servers staan die AI en het internet aansturen, worden ‘datacenters’ genoemd. Ze worden zó warm dat er de hele dag airconditioners staan te blazen om ze af te laten koelen. De servers en koelleidingen maken veel lawaai en verbruiken veel land, water en energie.

Vrijwel alle digitale informatie op je telefoon, inclusief door AI gegeneerde content, wordt opgeslagen in datacenters die grote hoeveelheden energie, water en land nodig hebben. Vanaf 2023 stonden er wereldwijd meer dan 8.000 van deze gigantische, magazijnachtige gebouwen.

Onderzoekers hebben ontdekt dat een Google-zoekopdracht op basis van AI tien keer zoveel energie verbruikt als een gewone Google-zoekopdracht.

Als je eenmaal weet hoe AI in elkaar zit en wat ervoor nodig is om het te laten werken, krijg je een beter begrip van het gewicht. En misschien kun je dan de eerstvolgende advertentie waarin ze worden afgeschilderd als magische ‘efficiëntiemachines’ ter discussie stellen.

Meer informatie: (1) “The Cloud Is Material: On the Environmental Impacts of Computation and Data Storage”, (2) “Data Center Water Usage: A Comprehensive Guide”, (3) “Data Center Noise Levels”.

Datacenters zijn slechts één fysieke verschijningsvorm van AI. Om een volledig beeld te krijgen moet ook gekeken worden naar de mijnbouw, fabricage, productie en afvoer van apparaten, servers, satellieten, onderzeese internetkabels en andere onderdelen.

Wist je dat? Ongeveer 85% an de impact van een smartphone komt voort uit alleen al de productie ervan. Het is ook belangrijk om het e-afval dat door technologie wordt geproduceerd te begrijpen, en de cijfers blijven elk jaar groeien (en).

Tot nu toe zijn er maar weinig bronnen beschikbaar die de impact van AI op het milieu aan het licht brengen. Maar als je verstand hebt van beeldgrafieken, bekijk dan ook eens Anatomy of an AI System (en) om enkele van de voordelen en gevolgen van deze tools te zien.

⇢ Lees hoe je je apparaten langer mee kunt laten gaan in Repairing is caring: sustain your devices to reduce e-waste (and save money)(en).

3. Wees je bewust van synthetische media

Als mensen het hebben over AI, gaat het vaak over generatieve AI en de output daarvan: synthetische media. Dit zijn teksten, afbeeldingen, video's en audio die door AI-tools worden gegenereerd. Deze vormen van output lijken echt, maar worden in werkelijkheid door computerprogramma's gegenereerd. Synthetische media worden om verschillende redenen ontwikkeld. Bedrijven kunnen het bijvoorbeeld gebruiken om hun producten te promoten, tijdschriften kunnen het gebruiken om content te produceren en politieke kandidaten kunnen het gebruiken om hun publieke imago te verbeteren.

Tip: SZoek naar voorbeelden van synthetische media om beter te begrijpen hoe realistisch door AI gegenereerde afbeeldingen, video's en stemklonen kunnen zijn. Je kunt jezelf testen met een quiz zoals Berkley’s AI or Not (en) of AI-Generated or Not (en). De resultaten zullen je misschien verrassen!

Er zijn ook veel websites met namen als 'Deze persoon bestaat niet', die realistische afbeeldingen van mensen tonen die door AI zijn gegenereerd. Je kunt hier (en) zo'n website vinden. Ververs de pagina om meer afbeeldingen te zien. Als deze foto’s in het dagelijks leven als profielfoto zou tegenkomen, zou je dan denken dat het een echt persoon was?

Als je de synthetische mediawereld induikt, kun je al snel onveilige content tegenkomen. Wees daarom voorzichtig met wat je genereert en waar je naar zoekt. Bovendien leggen de bedrijven achter AI-tools vaak niet duidelijk uit welke gegevens ze van je verzamelen en voor welke doeleinden. Wees dus altijd voorzichtig.

Probeer het zelf: Voer tekstprompts om AI-afbeeldingen te genereren met behulp van gratis tools zoals Perchance om ze in actie te zien. Je kunt hier een beschrijving typen van wat je wilt zien, bijvoorbeeld 'kat met rode sjaal'. Vervolgens klik je op 'genereren'.

Nu je voorbeelden van synthetische media hebt gezien, begrijp je waarom mensen er zo makkelijk in trappen?

⇢ Lees meer over hoe synthetische media worden gebruikt om online intimidatie te versterken in The Elephant in the Room: AI and online harassment.

4. Zoek naar Verificatie

Zoals je weet is de content die door generatieve AI is gemaakt niet echt, ook al klinkt het en ziet het er nog zo realistisch uit. Als je iets online of in je feed ziet dat er schokkend, vreemd of opvallend ongewoon uitziet, is het mogelijk dat er generatieve AI-tools zijn gebruikt om het te creëren of te manipuleren, zelfs als het met het blote oog moeilijk te zien is.

Tip: Online afbeeldingen, video's en teksten die intense emoties zoals angst, walging, ontzag, woede en bezorgdheid oproepen, hebben de grootste kans om viraal te gaan (en). Deze zeer emotionele content is ook een effectieve manier om clicks te genereren en desinformatie te verspreiden. AI-tools kunnen helpen om de viraliteit van content te vergroten. Let op je eigen reacties en zie deze gevoelens als een teken dat je meer tijd nodig hebt om te controleren of wat je ziet of leest wel klopt.

Als je bijvoorbeeld een video ziet van een politieke kandidaat die iets doet of zegt waardoor bij jou de alarmbellen afgaan, doe dan wat extra onderzoek om te zien of de video authentiek is, of dat deze al ontkracht is omdat het om AI-gegenereerde desinformatie gaat.

Je kunt vertrouwen op wereldwijde instanties, zoals het International Fact-Checking Network, om erachter te komen welke bronnen extra zorgvuldige controle doen op de informatie die zij publiceren. Zoek op de Signatories-pagina (ifcncodeofprinciples.poynter.org/signatories) naar jouw land om te zien welke bronnen op de lijst staan. Snopes.com and PolitiFact.com zijn twee waardevolle bronnen voor lezers in de Verenigde Staten.

⇢ Lees meer over AI-gestuurde online beïnvloeding in Persuasive Powers: Reveal AI election influence.

Maar wacht even, dat is nog niet alles! Er valt nog zoveel meer te zeggen over AI. De Data Detox Kit bevat veel handleidingen over AI en andere onderwerpen zoals gegevensbescherming, digitale veiligheid, virtueel welzijn, online desinformatie en meer.

Geschreven door Safa Ghnaim in de zomer van 2024. Met dank aan Christy Lange en Louise Hisayasu voor hun bewerkingen, opmerkingen en herzieningen.

Deze gids is ontwikkeld door Tactical Tech in samenwerking met het Goethe Institut Brazilië.